Орта Азияның жүрегі саналатын Қазақстанда толеранттық өте маңызды рөл атқарады. Себебі кең байтақ жерімізде 130-дан астам ұлт өкілдері өмір сүреді. Ал мұншама этнос өкілдерінің бір шаңырақ астында тату-тәтті өмір сүруі азаматтардың толеранттық ұғымды ұстануынан болады. Жалпы толеранттық — өзіндік айырмашылықты, өзгешелікті, ерекшелікті мойындау, басқа түрлерге төзімділікпен қарау, өзге сенімдегі, көзқарастағы, әрекеттегі кісілердің таңдау құқын құрметтеу, қақтығыстарды өзара сұхбат пен келісім арқылы шешу жолын қарастыру, зорлық күшке жүгінбеу, дөрекі, не мәдениетсіз амалдарды қолданбау, кешірімшіл және жанашыр болу секілді осызаман қоғамындағы түрлі сенімдер мен бағыттардың қатар өмір сүру және өзара сәйкесу ережесі.
Көбіне толеранттық ретінде өзгелердің кемшілігіне кешіріммен қарау, айырмашылыққа, бөтендікке төзе білу, басқа түрді қабылдай білу қатарлылар айтылады. Толеранттық жеке адамның, әлеуметтік топтардың басқа адамдармен немесе әлеуметтік топтармен қарым-қатынасынан көрініс табады. Ол психологиялық немесе әлеуметтік-психологиялық мінез дәстүрі ретінде; қазіргі қоғамның аса маңызды құндылықтарының бірі ретінде; тәуелсіздікке, дербестікке, идеяларды зорлықпен таңуға жол бермеу ретінде; адам еркіндігін шынжырлайтын діни, этникалық, нәсілдік нанымдардыың кикілжіңін жоққа шығарушы ретінде қарастырылады.
Қазақ түсінігіндегі "қонақжайлық" ұғымы осы толеранттық ұғымымен мағыналас келеді.
Толеранттық басқа ойға, көзқарасқа, наным-сенімге, іс-әрекетке, әдет-ғұрыпқа, сезім-күйге, идеяларға төзімділік, жұмсақтық көрсете білу ретінде дәстүрлі қоғамдардағы доминантты идеялр мен идеологиялардың басқаларға қысым жасауын азайытып, жалпыхалықтың ынтымаққа қол жеткізуде маңызды рөлге ие. Ол адам құқық мен бостандығы, сондай-ақ плюрализм қағидасымен бірге негізі демократиялық принциптердің бірі саналады.
Толеранттылық — қоғамның саяси мәдениетінің жалпы деңгейін көрсетеді.
Осы ретте Түркістан облыстық қоғамдық даму басқармасы «Қоғамдық келісім» КММ-нің өңір тұрғындары арасындағы кездесулері мен фокус-топтық зерттеу жұмыстары жалғасуда. Бұл кездесулер 2024 жылғы қыркүйек айының 2-27 күндері аралығын қамтиды.
Кезекті кездесу Қазығұрт ауданының Қазығұрт және Тұрбат ауыл округтерінде өтті. 2022-2024 жылдарға арналған «Түркістан облысында толерантты сананы қалыптастыру мен әлеуметтік шиеленістің алдын алу» өңірлік тұжырымдамасын іске асыру бойынша іс-шара жоспарына сәйкес аудан, қалалардағы этнос өкілдері тығыз шоғырланған елді мекендерінде тұрғындармен кездесу өткізу мен фокус-топтық зерттеу жұмыстары жүргізілуде.
Бұл ретте, облыс тұрғындары арасында өтетін кездесулер «Ұлтты сүю түсінігі. Ұлтшылдық және ұлтжандылық», «Діннің қоғамдық-әлеуметтік мәселелерді реттеуде алатын орны», «Сыбайлас жемқорлыққа жол жоқ» тақырыптарында және «Этнос өкілдерінің қазақстандық қоғамға интеграциялануы» атты фокус-топтық зерттеу жұмыстарын қамтиды.
Басқосу барысында жоғарыда аталған тақырыптар төңірегінде ой қозғалып, ұсыныс-пікірлер тыңдалды. Сондай-ақ жиналған жұртшылық өздерін толғандырған сұрақтарын қойып, жауаптар алды.
Аталған кездесулер мен фокус-топтық зерттеу жұмыстарына «Қоғамдық келісім» КММ-нің этносаралық қатынастар саласы мониторингі және ақпараттық-насихаттық жұмыстарды ұйымдастыру бөлімінің басшысы Х.Исақов қатысты.
Діннің адамдарды біріктіру, қоғам мүшелерінің арасындағы қарым-қатынасты реттеу, саяси жағдайды тұрақтандыру сияқты әлеуметтік құбылыстардағы орны ерекше. Біз мұны күнделікті өмірде көріп жүрміз. Біздің ұлтымызға өзіндік нақыш пен реңк беріп тұрған тарихи және мәдени қалыптасқан дәстүрлі Исламның да қоғам өміріндегі орны айрықша. Әсіресе, полиэтносты Қазақстан халқы үшін исламның рухани әлеуеті мен құндылықтары ұлтаралық татулық пен дінаралық келісім мәдениетіне ықпалы зор. БАҚ-да жарияланғандай зерттеу нәтижелері Қазақстанның ересек тұрғындарының 95%-ы белгілі бір дінді ұстанатынын айтады. Соның ішінде 92%-ы – ислам және проваславие діндерінің өкілі. Бұлардың барлығын діндар деп айта алмаймыз, бірақ дәстүрі мен мәдениетіне сәйкес кейбір діни рәміздерді орындайтындары ақиқат. Себебі дін кез келген халықтың тарихы және мәдениетімен біте қайнасқан. Сондықтан мемлекеттің ішкі және сыртқы рухани келісімге, дінаралық және этносаралық келісім мен бейбіт өмірге қол жеткізу үшін діннің рөлі маңызды. Жоғарыда айтқанымыздай, 130-дан астам этнос өкілі өмір сүріп жатқан Қазақстан сияқты қоғам өмірінде діннің маңызы артып отыр. Дін қызметкерлері мен имамдардың жүріс-тұрысы, айтқан уағыздары мен насихаттары ел татулығы, бейбітшілік тұрақтылығы үшін өз үлестерін қосып отырады. Дінсіз қоғам болмайды. Тіпті, атеизм, коммунизм идеологиялары да сенімге, діннің бір түріне жатады. Дінсіз, сенімсіз деген қоғамда азғындық пен арсыздық етек алып, жер бетінен жойылып кетіп отырады, бұған тарих куә.
Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстанда діни жаңғыру процестері басталды. Алайда, қоғамның дінге деген көзқарасы әлі күнге дейін түсініксіз. Кейбіреулер дінді “халықтың апиыны” деп атаған ескі дәуірдің ұстанымын ұстанады, ал оның авторы Карл Маркстің өзі осы фразаға енгізген мәнін толық білмейді. Басқалары дінді барлық проблемалардан, азғындықтан коронавирусқа дейін жалғыз құтқаруды көреді.Мұндай қарама-қарсы тенденциялардың болуы көп нәрсені көрсетеді. Бірақ ең бастысы, бұл діннің мүмкіндіктері туралы айтады. Дін әлеуметтік құбылыс ретінде ең алдымен адамдар мен қауымдастықтардың іс-әрекеттерінде көрінеді. Тек адамдар мен олардың бірлестіктері, дінді ұстану, қарым-қатынастың идеалды түрлерін жасай алады. Керісінше, қауымдастықтарға бірігіп, сол қасиетті мәтіндерден алынған жалған діни мотивтермен қаруланған адамдар басқаларға қатысты қорқыныш пен қатыгездік жасай алады. Адамзаттың бүкіл тарихын уақыт кезеңдері түрінде ұсынуға болады, онда адам ойының ең үлкен үлгілері пайда болды және керісінше, адам қарапайым инстинкттермен басқарылатын жабайы жануарға ұқсап, адамның бәрін жоғалтқан кезде.Дін, біздің әлемнің басқа объектілері сияқты, формаларға енеді және қоғамдық өмірде адамның өзі қалағандай ғана көрінеді. Адам айналасындағы бүкіл әлемді рухтандырады. Ол ағашқа қарап, ондағы кетменді көреді, содан кейін оны жасайды және “кетік”деген атпен шығады. Балықты жегеннен кейін ол сүйектерінде инені және т.б. көреді. Міне, біздің алдымызда пышақ! Шебер оны ағаш өңдеуге және шедеврлер жасауға арналған құрал ретінде көреді, аспаз ас үйде таптырмас құрал болып табылады, ал кісі өлтіруші оны да нақты бір нәрсе ретінде көреді… сіз өзіңіз білдіңіз.
Егер біз материалдық және рухани әлем арасында параллель сызатын болсақ, онда оларды қолдану формаларында тікелей ұқсастықтарды табуға болады. Тарих адам мен қоғамның дінге деген әр түрлі көзқарастарының мысалдарына және оны нақты мақсаттарда қолдануға толы. ИШИМ (Қазақстанда тыйым салынған) және басқа да көптеген ұйымдар, бұл адамзат діннің жеке адам мен бүкіл қоғам өміріндегі орны мен рөлін түсінбегендігінің тағы бір дәлелі.Біз Діни сенім бостандығы Конституцияда бекітілген елде тұрамыз. Біздің әрқайсымыз дінді өзі таңдайды және ол Құдайдың бар екеніне сенеді ме, жоқ па, соны шешеді. Бірақ, ең алдымен, сіз үшін діннің не екенін нақты анықтауыңыз керек: құдаймен бірігу тәсілі, дәстүр немесе өз еркіңізді басқаларға таңу мүмкіндігі. Соңғысы реакциялық әрекеттерге толы және Біз соғыс деп атайтын табиғи әрекетке әкеледі.Осылайша, діннің жандануына байланысты қоғамда болып жатқан барлық нәрсе әрқашан адамның таңдауының нәтижесі болып табылады және біздің болашағымыз діннің мазмұнына емес, оған деген көзқарасымызға байланысты.