Шымкент қаласы «Жол көлік» колледжінің жастарымен еркін форматтағы сұхбаттық кездесу өтті. Кездесуге ҚМДБ Шымкент қаласы Қаратау ауданы «Мәртөбе» мешітінің имамы Анарғали Керімбеков қатысты.
Сұхбат барысында жастар арасындағы өзекті мәселелер талқыланды. Атап айтсақ «Лудомания» және «Керағар ағымдар» тақырыптары кеңінен айтылып, жастардың сұрақтарына жауап берілді.
Президент өзінің Жолдауында әйелдер мен балаларға қатысты қылмыстық жауапкершілікті қатаңдатуды тапсырған болатын. Бұл заң жобалары Ұлттық құрылтай мүшелері, үкіметтік емес ұйымдар, Президент жанындағы әйелдер істері мен отбасылық демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссиясы, адам құқықтары жөніндегі ұлттық орталық өкілдері, балалар құқықтары жөніндегі уәкілдердің, Парламент палаталары отырыстарының қызу талқылауларынан кейін қабылданды. Жаңа өзгерістерге сәйкес әйелдер мен балаларға қатысты кез келген сипаттағы зорлық-зомбылық үшін жауапкершілік қатаңдатылып, сондай-ақ отбасы институтын, кәмелетке толмағандардың қауіпсіздігін нығайтатын нормалар енгізілді. Сонымен бірге ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық кодексінің денсаулыққа қасақана зиян келтіру және ұрып-соғу баптары алынып, қылмыстық құқық бұзушылық ретінде танылды. Денсаулыққа орташа және ауыр зиян келтіру жауапкершіліктері қатаңдатылды. Неке және отбасы, іке болу, ана мен бала институтын нығайтуға негізделген неке және отбасы заңнамасының жаңа қағидаттары, сондай-ақ жалпыадамзаттық, ұлттық, дәстүрлі, мәдени, отбасылық құндылықтарды құрметтеу, балалардың рухани тәрбиесін қамтамасыз ету қағидаты қарастырылған. Елімізде отбасы, әйелдер мен балалардың құқықтарын қорғау бойынша 111 байланыс орталығы іске қосылған. Онда ақпараттық-анықтамалық, психологиялық қызмет түрлері көрсетіледі. Осы байланыс орталығына әйелдер мен балалардың құқықтарын қорғаумен шұғылданатын мемлекеттік органдар қабылданған өтініштердің нәтижесінде атқарылған жұмыстар туралы мәлімет беруі тиіс. Тұрмыстық зорлық-зомбылықтан зардап шеккендерге әлеуметтік көмек көрсететін отбасын қолдау орталықтарын құру заңнама тұрғысынан бекітілді. Жаңа өзгертулерде өзін-өзі өлтіруге итермелегендер, ықпал еткендер, соны насихаттағандар қылмыстық жауапкершілікке тартылады. 16 жасқа толмаған адамдарға сексуалдық сипатта тиіскені үшін де қылмыстық жауапкершілік енгізілді. Кәмелетке толмағандарды ұрлағандарға, бас бостандығынан айырғандарға енді жаза қатаң. Балаларға қысым көрсеткендерді, яғни буллинг, кибербуллинг жасағандарды әкімшілік жауапкершіілк күтіп тұр. Кәмелет жасқа толмағандар қылмыс жасап қойса немесе оларға қатысты жасалса білім беру ұйымдары дереу арада оны құқық қорғау органдарына хабарлауға міндетті. Жаңа заң бойынша 16 жасқа дейінгі балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында жол ақысын төлемегені үшін оларды қоғамдық көліктен мәжбүрлеп түсіруге тыйым салынды. Оған 5 АЕК мөлшерінде айыппұл қарастырылған.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев биыл сәуірде «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне әйелдердің құқықтары мен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы» және «Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне әйелдердің құқықтары мен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» ҚР заңдарына қол қойғаны белгілі.
Лудомания – адам өмірінде басым рөл ойнайтын, әлеуметтік, кәсіби, материалдық және отбасылық құндылықтардың төмендеуіне әкелетін патологиялық ойын құмарлығы. Азарт адамдарды тек материалдық шығынға ұшыратқан жоқ, сондай-ақ рухани тұрғыда да әбден азғындатты. Лудомандар – құмар ойынның шырмауына түскен адамдар. Казино мен букмекерлік компаниялар жұмысы барынша қарқынды дамыған кезден бері «лудомания» деген термин кеңінен қолданыла бастады. Аурулардың халықаралық классификациясы бойынша лудомания аурулар тізіміне енгізілген. Құмар ойынның соңына түскендер дүние-мүлкінен айырылғаны өз алдына, ажырасып, дымсыз қалып жатады. Мұндай жағдай Қазақстан қоғамына да таңсық емес. Ойынқұмарлардың көбеюі салдарынан елімізде лудомандарды емдейтін арнайы орталықтар да ашылған. Олардың негізгі пациенттері – букмекерлік кеңсе ойыншылары. Жалпы, Қазақстанда тіркелген он шақты букмекерлік компания бар. Ал, бейресми мәліметке сенсек, елімізде бұл салада жалпы 30 мыңға жуық адам жұмыс істейді екен. Яғни, әрекет ету ауқымы өте кең.
Имамдар кездесуде писхологтардың зерттеулерін мысалыға келтірді. Психологтардың айтуынша лудомания дамуының 3 белгісі бар екен. Ұтыс. Кездейсоқ ойын, жиі ұтыстар, ойын ойнаудың жиіленетін оқиғалары, ұтыс өлшемінің үлкеюі, ойын жөнінде қиялдау, өте ірі ұтыс, себепсіз оптимизм. Ұтылу. Жалғыз ойнау, ұтыспен мақтану, тек ойын туралы ойлау, ұтылу эпизодтарының ұзаруы, ойынды тоқтатуға қабілетсіз болу, жолдастарынан проблеманы жасыру, өтірік айту, отбасы мен жұбайының қамын ойламау, ойын пайдасына жұмыс уақытын қысқарту, қарызын төлеуден бас тарту, тұлғаның өзгеруі: ашушаңдық, тез шаршау, ойын үшін қарыздану, заңды және заңсыз тәсілмен жасалған өте көп мөлшердегі қарыз, қарызды төлей алмау, ойнауды тоқтатам деген жанкешті талпыну. Түңілу. Кәсіби және жеке абыройынан айырылу, ойынға жұмсалатын уақыттың айтарлықтай ұзаруы, ұтысқа тігілетін сома мөлшерінің үлкеюі, отбасы мен достарынан алыстау, ар-ұяты мазалау, басқаларға деген жеккөру сезімі, өкіну, үрейлену, заңсыз әрекеттер, сенімсіздік, суицидалды ой мен талпыныстар, ажырасу, қамау, алкогольді шамадан тыс тұтыну, эмоционалды бұзылу. Лудоманиядан неге өз бетінше айығу қиын? Қандай да болсын ойын рақаттануға әкеледі. Ойын барысындағы құмарлық, адреналиннің қарымды бөлінуі миды ширатады, осының салдарынан лудоманияға шалдыққан науқас үйреншікті рахатқа (достармен қатынасу, махаббат) қызықпайтын болады және оның өмірінде тек ойын ғана қалады. Ойынға құмар науқас (лудоманияға шалдыққан) өзі үзе алмайтын шеңбер ішінде жүреді. Сонымен бірге ол ойынға құмарлықтан емделу қажеттілігін түсінбеуі де мүмкін. Науқастың ойын қарсаңында пайда болатын өзгеше «сиқырлану» күйі немесе өзін-өзі гипноздау, транс күйінде жүргендей болады. Біртіндеп ықылас, эмоция, жақындарға деген сүйіспеншілік кетеді және адам роботқа айналады.
