Бүгін Түркістан қаласындағы "Достық үйінде" Түркістан облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясы жанындағы Медиация кеңесінің кезекті отырысы өткізілді.
Кеңестің жұмысынаТүркістан облыстық Қазақстан Халқы Ассамблеясы жанындағы Медиация кеңесінің мүшелері, өңірдің аудандары мен қалаларында қызмет ететін қоғамдық және кәсіби медиаторлар қатысты.
Күн тәртібінде негізгі мәселе ретіндеТүркістан облыстық ҚХА жанындағы Медиация кеңесінің ағымдағы жылы ІІІ тоқсандағы атқарылған жұмыстары және алдағы жоспарлары талқыланды.
Жиында Түркістан облысы Қазақстан Халқы Ассамблеясы жанындағы Медиация кеңесінің төрағасы Бақытжан Бейсембаев күн тәртібіндегі мәселе бойынша баяндама жасап, онда өркениетті елдерде бүгінде медиация институтына мықтап ден қойылып жатқанын, бұл ретте медиация ұғымы қазаққа да жат емес екенін тілге тиек ете келіп:
-"Жалпы медиация, оның ішінде этномедиация жұмыстары Алматы, Жамбыл және Түркістан өңірлерінде жақсы деңгейде екендігін Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев осы жылдың маусым айындағы Атырау қаласында өткен Құрлытайда оң бағасын берген болатын. Қазақстан Халқы Ассамблеясы жанындағы Республикалық Медиация кеңесінің бастамасымен елімізде «Елдесу және татуласу» жобасы кең көлемде жүзеге асырылуда. Осы жоба аясында Түркістан облысының Қазақстан Халқы Ассамблеясы жанындағы этномедиация орталығымен этносаралық жанжалдардың алдын алу және болдырмау, орын алған дау-дамайларды медиация тәртібі арқылы бейбіт жолмен шешу мақсатында бірқатар ауқымды іс-шаралар ұйымдастырылып, тұрақты түрде жүзеге асырылып келеді. Қазіргі кезде осы этномедиация орталығына қарасты өңірдегі барлық 17 аудан мен қалаларда 19 медиация кабинеті жұмыс істесе, онда 56 кәсіби және 170 қоғамдық медиаторлар заң талаптарына сәйкес өз қызметтерін атқаруда. Медиаторлардың жүйелі жұмыстарының нәтижесінде өткен жылы өңірде этнос өкілдерінің қатысумен 131 құқықбұзушылық болса, соның 113-і бойынша медиация тәртібі қолданылған. Биылғы жылдың басынан бері облыс көлемінде этнос өкілдерінің қатысуымен 54 құқық бұзушылық орын алса, оның 31-і медиация тәртібін қолдану арқылы оң шешімін тауып отыр"- деді.
Келелі жиында Қазақстан халқы Ассамблеясы Этномедиация Кеңесінің 2024 жылғы 5 тамыздағы өткен кеңейтілген отырысында талқыланып, қаралған мәселелер туралы өз кезектерінде Түркістан облыстық Қазақстан Халық Ассамблеясы жанындағы Медиация кеңесінің мүшесі Жанат Тәукеева менТүркістан облысы қоғамдық даму басқармасы «Қоғамдық келісім» КММ-нің бөлім басшысы Бақытжан Әшірбаев баяндамалар жасады.
Кездесу барысында жиынға қатысушылар өңіріміздегі этносаралық тұрақтылықты сақтау бойынша өз ойларын ортаға салып, сұрақ-жауап түрінде пікір алмасты.
Айта кетейік, этносаралық бейбітшілікті нығайту және қақтығыстардың алдын алу шаралары аясында, Қазақстан Республикасы Президенті К. Тоқаевтың тапсырмасымен 2023 жылдың мамырында Қолданбалы этносаяси зерттеулер институты базасында Этномедиация орталығы құрылды және жұмыс істей бастады. Бұл шешім жергілікті деңгейде этносаралық қатынастарды басқаруға жүйелі және кешенді тәсілді қолданудағы мемлекеттік органдардың ұмтылысын көрсетеді.
Этномедиация орталығы этносаралық қақтығыстардың алдын алуда түйткілді рөл атқарады. Ол отандық этномедиация мектебін қалыптастыруға және кез келген даму кезеңіндегі дауларды және қақтығыстарды шешуге қабілетті этномедиаторларды даярлауға мүмкіндік береді.
Этномедиация орталығының негізгі функциялары:
Этномедиаторларды даярлау және конфликтологияның, этномедиацияның, этносаяси сауаттылықтың, этномәдениеттің, «араздық тілі», келіссөздер тәжірибесінің, қоғамдық риториканың және басқа да негіздері бойынша оқыту.
Алдын алу жұмысы – аймақ тұрғындарымен кездесулер мен әңгімелер өткізу арқылы этносаралық қатынастар мәселелерін талқылау, мүмкін қақтығыстардың алдын алу және әртүрлі этникалық топтар арасындағы өзара түсіністікті нығайтуға көмектесу.
Кеңес беру және ұсыныс жасау қызметі – жоғары деңгейлі билік органдарының араласуын талап ететін мәселелерді жаңарту, әлеуметтік кернеудің деңгейіне ықпал ете алатын потенциалы бар.
Әдістемелік құралдарды әзірлеу және енгізу – этносаралық кернеулермен жұмыс істеуге арналған стандартталған және тиімді құралдар жасау.
Бүгінде бейбітшілікті ту еткен еліміз – 100-ден аса этнос өкілінің қара шаңырағы. Алайда әлемдегі геосаяси ахуал күрделі тұста шаңырақты шайқалтқысы келетіндер бар. Яғни іште де, сыртта да татулығымызға көз алартып, түрлі тұрмыстық кикілжіңдерді этносаралық қақтығыстарға ұластырғысы келетіндер бар. Осы орайда этномедиацияның орны ерек.
Қоғамдық келісімді нығайту, саяси реформаларды жүйелі жалғастыру бір-бірімен тығыз байланысты. Түрлі арандатушылық әдіс арқылы өзінің қилы мақсат-мүддесін жүзеге асыруға тырысатындар көп. Біздің елде тұрмыстық келіспеушіліктерді осы этносаралық сипаттағы жанжалдарға балайтындар бар. Жалпы, этносаралық негіздегі қақтығыстың өзіндік кезеңдері болатынын ескеру керек. Әдетте жанжалдар әлеуметтік себебіне қарамастан, әртүрлі этнос өкілдерінің қатысуымен болса, этностық реңкке айналып кетеді. Бұл ретте арнайы медиаторлар даярланды.
Медиацияның дамуы, яғни даулы және жанжалды жағдайларды шешу барысында азаматтардың ымыраға келуге дайындығы қоғамдық сананы жаңғыртудың маңызды белгілерінің бірі болып табылады.
Ең алдымен, этномедиация – уақыттың өзекті талабы екенін айта кеткен жөн. Бұл термин бүгінде Ассамблея өтетін орындарда кеңінен қолданылады. Этномедиация – этносаралық қайшылықтардан туындаған қақтығыстарды шешудің тиімді жолы, оның қатысушылары жеке адамдар да, адамдар тобы да бола алады. Осылайша, этномедиация технологиялары мен әдістерін этносаралық қатынастар саласында жұмыс істейтін мамандар түрлі этностардың немесе этностардың өкілдері арасында туындайтын жанжалды жағдайлардың алдын алу, алдын алу және шешу мақсатында пайдалана алады.
Ұлтаралық келісімді нығайтып, саяси реформаларды жалғастыру бір-бірімен тығыз байланысты және өзара тәуелді үдерістер екенін білесіздер. Халқымызды бір тағдыр біріктірген, тату-тәтті, тату-тәтті болса да, соңғы кездері арандатушылық арқылы өзінің пайдакүнемдік мақсатын жүзеге асыруға тырысатындар да бар. Біздің қоғамда этносаралық сипаттағы жанжалдар деп аталатын барлық жанжалдар шын мәнінде ондай емес, өйткені олардың негізінде біз әрқашан тұрмыстық келіспеушіліктерді табамыз. Этносаралық негіздегі қақтығыс жанжалдың кез келген басқа түрлері сияқты даму кезеңдерінен өтетінін, бірақ оның өзіндік ерекшеліктері бар екенін түсіну керек. Ол әлеуметтік өзара әрекеттестіктің басқа желілерінде қалыптасқан конфликттік жағдайларды түсіре отырып, жанжалдардың барлық басқа түрлеріне еніп кете алады. Егер конфронтацияның субъектілері қақтығыстың себебіне қарамастан, әртүрлі этностардың өкілдері болса, онда оның дамуында бұл конфликт этникалық реңкке ие болады және белгілі бір кезеңде этникалық айырмашылықтар басым болуы мүмкін. Этникалық қақтығыстардағы ерекшеліктердің көпшілігі әлеуметтік-мәдени сипатта болады. Мысалы, тіл, дін, нормалар, құндылықтар, әдет-ғұрыптар, дәстүрлер, стереотиптер, ұлттық рәміздер, ойлау және мінез-құлық және т.б. айырмашылықтар. Қоғамның дағдарысты жағдайындағы бұл айырмашылықтардың әрқайсысы жергілікті интервалдың сылтауы немесе себебі болуы мүмкін. Этникалық қақтығыс немесе басқа ұлтаралық қақтығыстарды түпкілікті шешу мүмкін емес. Этникалық топтар бар болған кезде олардың өзара қарым-қатынасында қайшылықтар мезгіл-мезгіл туындап отырады. Сондықтан ұлтаралық қайшылықтарды анықтап, зорлық-зомбылыққа жол бермеу, дауларды шешудің тиімді жолдарын табу мәселесі болып отыр. Бұл, шын мәнінде, көп ұлтты қоғамдағы этносаралық қақтығыстарды басқару туралы. Этникалық қатынастарды басқару стратегиясын әзірлеу үшін бүкіл көпэтносты кеңістікте ортақ өзара қолайлы құндылықтар мен нормаларды табу қажет. Егер ұлтаралық қақтығысты анықтау және оның пайда болу кезеңінде оның алдын алу мүмкін болмаса, онда бірінші кезектегі міндет зорлық-зомбылықты тоқтату болып табылады (егер ол орын алса). Әрі қарай, тараптардың конфликттік өзара әрекетін диалог түрінде аудару қажет. Егер дау-дамай субъектілері арасындағы диалог қандай да бір себептермен мүмкін болмаса, онда делдалдарды, яғни этномедиаторларды тарту қажет болады.
Дау-дамайға тап болған кез келген азамат қоғамдық медиатордың қызметін пайдалана алады, оның ішінде дауға түрлі этнос өкілдері қатыстырылған жағдайда. Бүгінгі күні «Қоғамдық келісім» институттарының мәліметтері бойынша республикада 361 медиация учаскесі бар, оның ішінде 17 медиация кабинеті облыстық «Қоғамдық келісім» КММ және Достық үйлерінде, ҚХА жанынан 344 диалог алаңдары ашылды, олар мемлекеттік органдардың қоғамдық қабылдаулары, AMANAT партиясы, кәсіподақ ұйымдары, халыққа қызмет көрсету орталықтары, дағдарыс орталықтары, мектептер, емханалар, аудандық, ауылдық әкімдіктер және т.б. о
Онда Ассамблея медиаторлары азаматтарды қабылдап, туындаған жағдайды шешуге тегін көмек көрсетеді.