«Заманына қарай амалы» демекші әр кезеңнің өз мәселесі, қоғамға тигізер зияны бар екенін уақыт көші дәлелдеп отыр. Бүгінгі күні цифрландырумен қатар санамызға бұрын соңды естімеген қылмыс пен зорлық-зомбылықтың неше түрі еніп кеткенін де аңғармай қалдық.
Сонымен бүгінде зорлық-зомбылықтың цифрлық түрі де қалыптасып үлгергенін полиция қызметкерлерімен болған кездесулерде біліп жатырмыз.
Түркістан қаласы полиция басқармасы бастығының бірінші орынбасары Алмас Мырзахметовтың айтуынша, бүгінгі таңда технологиялардың дамуы біздің өмір сүру дағдымыз бен өзімізді алаңдататын мәселелердің шешімін қалай іздейтінімізді, қоршаған ортаға көзқарасымызды түбегейлі өзгертіп, дүниетанымымызға айтарлықтай әсер етіп келеді. Бұл ретте жаңа технологиялар жаңа мүмкіндіктер мен цифрлық қатерлерге де жол бастап тұрғаны жасырын емес. Мәселен, жастардың арасында агрессияға бейім балалар көбейіп бара жатқаны алаңдатады. Яғни цифрландырумен бірге келген кибербуллинг қоғамның дертіне айналып үлгерді. «Виртуалды түрде бір адамды айлаға жығуға, қорқытуға және басқаруға, гаджеттер, қосымшалар мен әлеуметтік желілер арқылы оған зиян келтіруге әрекет жасауды заманауи ғылым кибербуллинг деп атайды. Мұндай сипаттағы цифрлық зорлық-зомбылықты әртүрлі жағдайларда – жұмыста, мектепте немесе университетте, отбасында кездестіруге болады» дейді ол.
Елімізде жаңа қалыптасқан кеселге әрбір сегізінші жасөспірім ұшырайды екен. Олардың басым көпшілігі 10- 15 жастағылар. Психологтар мұндай жағдайда ата-аналарға балаларының қасынан табылуға кеңес береді.
– Жасөспірімдер ортасында қорқыту және кибербуллинг бұл балалардың психикалық және эмоционалдық дамуына теріс әсер етуі мүмкін күрделі мәселе. Сондықтан мектептерде, отбасында, әрбір оқушы өзін қорғалған және құрметті сезінетін орта құру маңызды. Ол үшін ата-аналар өз балаларымен ашық сөйлескені дұрыс. Олардың сабақтары мен алған бағалары туралы ғана емес, сезімдері мен достары туралы да сөз арасында сұрап отыру қажет. Мұнда асығыстыққа, ашушаңдыққа бой алдырмай, сабыр сақтау бірінші орынға шығады. Өйткені, бұл аса нәзік тақырып, оған қоса осы жастағы жеткіншектерде эмоционалды пісіп-жетілу процесі жүріп жатады. Буллингте негізінен үш тарап болады: жәбірленуші, жәбірлеуші және бақылаушы. Балалар жәбірлеудің құрбаны болмаса да, олар бақылаушы ретінде өз құрдастарына құрметпен қарап, мейірімді болу арқылы жәбірлеудің алдын алады. Егер олар зорлық-зомбылықтың куәсі болса, жәбірленушіні жақтай алады, оған қолдау көрсете алады. Сол себепті баламен сөйлесу кезінде ата-аналар дұрыс қарым-қатынас қағидаттарын айтып кеңес бере алады, – дейді Түркістан облысының «Облыстық психикалық денсаулық орталығы» психологтары.
Мамандардың пікірінше, кибербуллингтің зардабы психологиялық тұрғыдан ер балаға қарағанда қыз баласына көбірек қиындық тудырады. Сол себепті ата-аналар мұндайда өз баласына үлгі болып, жеткіншектің бойына сенімділікті ұялата білуі қажет.
- Кибербуллингке әлеуметтік желілерде біреу туралы жалған ақпарат тарату немесе біреудің келісімінсіз фотосуреттерін орналастыру; хабар алмасу платформалары арқылы тіл тигізетін хабарламалар немесе бопса жіберу; өзін басқа адам ретінде таныстырып, оның атынан хабарламалар жіберу фактілері жатады. Бұдан бөлек оның әлеуметтік желілерде жәбірлеуге байланысты хейтинг, троллинг, түрлі гаджеттер арқылы қудалау түрі киберсталкинг пен онлайн ойындар арқылы да адам құқығын таптайтын грифинг секілді түрлері бар. Онымен күрес Түркістан қаласындағы білім мекемелерінде қолға алынған, - дейді Алмас Мырзахметов.
Сонымен бірге буллинг мектеп жасындағылар арасында қауіпке айналғанымен, оның зардабы ересек жастағыларды да айналып өткен емес. Мәселен, елімізде эстрада жұлдыздары мен танымал азаматтар хейтингке көбірек ұшырайды. Алайда, хейтті өзінің танымалдығын қалыптастыру үшін популизация мақсатында пайдаланатындар да жоқ емес. Сонымен бірге сталкингке, яғни, қудалау фактілері ересектердің жұмыс орнында жиі кездеседі. Мұндайда жеке мақсат пен өзара бейморальді бәсекелестік, қызмет орнына талас, қызметтік ауысым сынды себептер бірінші орынға шығады. Психологтар осы кезеңде әлеуметтік желі мен мессенджерлерде теріс әсер тудыратын оқиғалардан аулақ болуға шақырады.
