Ұлы Жібек жолының бойындағы маңызды қалалардың бірі болған Шымкенттің тарихы мыңдаған жылдардан басталады. Тарихшылар қаланың екі мың жылдан астам тарихының барына ешқандай күмән жоқ деп отыр.
Орталық Азия жалпы шығыс пен батыс өркениетінің арасына дәнекер болған, талай тарихи кезеңдерді бастан кешірген өңір. Өз заманында мұнда қаншама қалалар пайда болып, өркендеді, қаншама қалалар талқандалып, қирандыға айналды. Тіпті ғалымдар тарихи деректерде аты аталатын кейбір қалалардың нақты қай жерде болғанын да біле алған жоқ. Ал кейбір қалалар күні бүгінге дейін саяси, экономикалық маңызын жоғалтпаған. Орталық Азия қалаларының тарихы мыңдаған жылдықты құрайды. Мәселен... Ғалымдардың зерттеуінше Өзбекстандағы Самарқан қаласы Орталық Азиядағы ғана емес жалпы әлемде пайда болған ең алғашқы қалалардың бірі болуы мүмкін. Археологиялық жәдігерлер қаланың біздің жыл санауымыздан бұрын 8 ғасырда пайда болғанын анықтап отыр. Осы кезде қала Соғды өлкесінің орталығы саналған. Екі мың жылдан астам уақыт бойы Самарқан Қытай мен Еуропаның арасын
жалғаған Ұлы жібек жолы бойындағы маңызды қала болған. Ташкент қаласы тарихи деректерде Шаштөбе деген аталған. Осы атумен қала II—I ғасырлардан бастап белгілі. Бұқара қаласы да шығыстағы ең ескі қалалардың бірі болып есептеледі. Ол шамамен біздің дәуірімізге дейін бірінші мыңжылдықта пайда болған. Нақты мерзімі жоқ. Дегенмен археологтар қала кемінде 2500 жыл бұрын пайда болған дегенді айтады. Ал Хиуа қаласының пайда болуы туралы аңыздар көп. Сол аңыздардың бірінде қаланың орнында Нұқ пайғамбардың ұлы Симнің әмірі бойынша қазылған құдық болғаны, ол құдықтың суының дәмі ғаламат екендігі баяндалады. Ғалымдар Хиуа қаласының негізі де кемінде екі жарым мың жыл бұрын қаланған дегенді айтады. Ал Қырғызстандағы Ош қаласының тарихы одан да әріден басталады. Ғалымдар қаланың жасын 3 мың жыл деп отыр. Жазба деректерде Ош біздің жыл санауымыздан бұрынғы 9 ғасырдан бастап кездеседі. Бұл қаланың жасы үш мың жыл деген тұжырымның шындыққа жанасатынын көрсетеді. Тәжікстандағы Худжант қаласының тарихы да көне замандардан бастау алады. Жазба деректерде ол біздің заманымызға дейінгі VII—VI ғасырларда атала бастайды.
Түркіменстандағы Мерв қаласының қираған орны бүгінде ЮНЕСКО- ның Әлемдік мұралар тізіміне енген. Ғалымдар қала біздің дәуірімізге дейінгі үшінші мыңжылдықтың соңы мен екі мыңжылдықтың басында Маргиан өркениетінң орталығы болған дейді. Салыстырмалы түрде алып қарар болсақ, Лондон қаласының негізін 43 жылы римдіктер қалаған. Парижді біздің жыл санауымызға дейін үшінші ғасырда кельт тайпалары салған. Ресей империясының 200 жылға жуық астанасы болған Санкт-Петербургті Бірінші Петр 18 ғасырдың басында салдырғаны белгілі. Қазақстандағы көне қалалардың қатарына Сайрам, Отырар, Тараз, Сауран, Сығанақ тағы басқа да қалалар жатады. Осыдан біраз жыл бұрын Тараз қаласы 2 мың жылдығын атап өткен. 2000 жылы Түркістан 1500 жылдық мерейтойын тойлады. Шымкент қаласының 2200 жылдығын тойлау туралы мәселе соңғы бес-алты жылдың төңірегінде айтыла бастады. Егер ғалымдардың тұжырымдары негізді болса, Шымкент Қазақстандағы ең көне қала мәртебесін алуы әбден мүмкін. Жазба тарих бойынша Шымкент қаласы ХІV ғасырда пайда болған. Дәлірегі ол деректерде осы кезден бастап атала бастайды. 1366 жылы Әмір Темірдің жорықтарын жазып отырған Шараф-ад-Дин Йезди өзінің «Зафар-нама» атты тарихи шығармасында Моғолстанға жорыққа аттанып бара жатқан Әмір Темір әскерінің «Испиджабқа жақын орналасқан Чемегень» деген қонысқа кез болғанын жазыпты. Бұл Шымкент туралы табылған ең көне жазба дерек болып саналады. Күні кешеге дейін қаланың пайда болған уақыты да осы мерзіммен байланыстырылатын. Алайда археологтар мүлдем басша пікірде. «Шымкент кем дегенде бұдан 2200 жыл бұрын пайда болған» деген елең еткізерлік болжамды алғаш рет 2003 жылы жергілікті археолог-ғалым Бауыржан Байтанаев жасаған еді. Мегаполистің көне орнында қазба жұмыстарын жүргізген ол бұған нақты дәлел таптық деді. Сол жылдары қала әкімдігі «Шымкент қалашығының» орнын консервациялап, ашық аспан астындағы мұражайға айналдыруды қолға алды. Кейінірек Ұлттық ғылым академиясының академигi, тарих ғылымдарының докторы, профессор Карл Байпақов, Ә.Марғұлан атындағы археология институтының ғылыми қызметкерi А.Грищенко бастаған ғалымдар Шымкенттің жасын анықтауға қатысты қазба жұмыстарының жалғасатынын мәлім етті. Осыдан бірнеше жыл бұрын Шымкентте археологтардың халықаралық ғылыми конференциясы барысында Канада, Франция, Бельгия, Англия, Ресей, Әзірбайжан, Өзбекстан мемлекеттерінен келген ғалымдар Шымкенттің 2200 жылдық тарихы барын бір ауыздан растады. ЮНЕСКО Шымкенттің 2200 жылдығын атап өтуді 2020 жылы өтетін халықаралық мерейтойлар тізіміне енгізді. Сонымен бірге Шымкенттің 2020 жылы ТМД мемлекеттерінің Мәдени астанасы атанғаны да белгілі.
«Ескі қалашықтағы» атқарылып жатқан жұмыстар сөз жоқ, қаланың туристік әлеуетіне зор серпін береді. Шымкенттің туристердің орталығына айналар күні енді алыс емес.
