Ғалымдар Шымкент сөзінің шығу тарихын түрлі тарихи деректерде әрқалай айтады: бау-бақшалы қала», «жасыл қала», «Шыммен қоршалған қала».
Көне Шымкент үш бөліктен тұрған Цитадель, шахристан, рабат болған, осы құрылым 1500 жылдай уақыт сақталған. Шахристан - Иран сөзінен «шахр» - «қала», «стан» - «орын» деген сөзді білдіреді. Орта Азиядағы ерте феодалдық қаланың аумағы. Қаланың негізгі өзегі, билеуші мен дворяндардың резиденциясы. Ал цитадель-қаланың ең бекіністі орталық бөлігі, өзін-өзі қорғауға бейімделген, шабуыл кезінде қорғаушылардың соңғы панасы. Рабад-шахристаннан тыс жерде орналасқан қала маңындағы қолөнер елді мекендері. Онда қарапайым тұрғындар, қолөнершілер тұрған. Қаланың сыртында мал бағуға, егін егуге жәйлі жайлар болған. Қазіргі таңда қалашықтың Цитадель мен шахристан бөлігі ғана сақталған, ал рабат толығымен жойылған (Қазіргі таңда Рабадта заманауй құрлыстар тығыз орналасқан).
Айта кетсек, мұнда өткен ғасырдың 50-жылдарынан бастап қазба жұмыстары жүргізілген. Ал екі мыңыншы жылдардың басында бұл жерге археологтардың қызығушылығы артып, қазба жұмыстарының ауқымы өсті. Қазба жұмыстары археологтарға Шымкенттің кем дегенде 2200 жылдық тарихы бар деп айтуға негіз берді. Алаңдағы мәдени қабаттардың қалыңдығы жалпы 14 метрді құрады, ал ең төменгі қабатта археологтар біздің дәуірімізге дейінгі III ғасырдың соңы мен II ғасырдың басына жататын қыш сынықтарын тапты. Бұл Қаңлы дәуірі - сақтардың ұрпақтары. Қаңлы мемлекетінің орталығы Орталық Сырдарияда болған. Сонымен, археологтар қаланың қалыптасу уақытын б.з.д II ғасыр деп анықтады және сәйкесінше Шымкенттің жасы 2200 жылды құрайды.
2015 жылы қала билігі мерейтойлық күнді ресми түрде белгілеу туралы ЮНЕСКО-ға өтініш берген. Кейін БҰҰ арнайы агенттігі Шымкент қаласының 2200 жылдығын халықаралық күнтізбеге енгізу туралы арнайы бұйрық қабылдады.